De juiste boodschap, op het juiste moment, op de juiste manier gebracht aan de juiste betrokkenen.
Goede communicatie is de basis voor persoonsgerichte zorg.
Doelstelling
Bevorderen en optimaliseren van communicatie op de IC tussen patiënten, naasten en professionals.
Communicatie is één van de belangrijkste pijlers van persoonsgerichte zorg. Niet vreemd, want communicatie is de basis voor goede menselijke relaties. Communicatie loopt daarom als rode draad door alle pijlers.
Het gaat daarbij om zowel tijdige, juiste en volledige communicatie tussen zorgverleners en patiënten plus hun naasten, als tussen de multidisciplinaire IC-zorgverleners onderling.
Niet alleen informatie-uitwisseling is cruciaal, maar ook betrokkenheid van naasten bij het besluitvormingsproces. Door zoveel mogelijk in verbinding te zijn en blijven met de professionals.
Communicatie essentieel voor patiënten en naasten
Niets is zo verontrustend als onzekerheid. Patiënten en naasten op de IC hebben vooral behoefte aan tijdige informatie over de gezondheid en de behandeling.
De juiste informatie geven bij grote emotionele druk vraagt om goed ontwikkelde communicatieve vaardigheden van professionals. Dat kan soms lastig zijn. Toch vragen wij hiervoor extra aandacht omdat de juiste communicatie met patiënten en naasten vertrouwen en respect schept en de gezamenlijke besluitvorming bevordert.
Deze toolbox geeft handvaten voor deze gesprekken.
Communicatie met iemand die niet kan praten
Ik probeer hem duidelijk te maken dat ik wakker ben, maar ik kan niet praten en ik ben vastgebonden.
Van alles wat er op de IC gebeurt, is het niet kunnen praten één van de meest stressvolle ervaringen voor de patiënt. Dit kan leiden tot paniek, onzekerheid en slapeloosheid, terwijl de behoefte aan communicatie en contact bij de patiënt juist zo groot is.
Je wilt zo graag wat zeggen en vertellen hoe jij je voelt maar dat kan niet.
Het is dan belangrijk dat professionals juist wél praten met patiënten die niet terug kunnen praten, en zo mogelijk (elektronische) hulpmiddelen inzetten en non-verbale communicatie (aanraking) toepassen om de communicatie te bevorderen.
Ik wil zo graag mijn gevoel delen, maar ik kan nog steeds niet praten. Ik heb nog zoveel vragen, gelukkig spreken mijn ogen voor de meeste zusters en broeders boekdelen.
Gezamenlijke besluitvorming
Intensief contact met naasten is belangrijk omdat IC-patiënten in de meeste gevallen niet kunnen communiceren en/of in staat zijn om besluiten te nemen over hun behandeling. Bedenk daarbij dat de naasten in een crisissituatie verkeren en onverwacht de belangen van hun naasten moeten behartigen.
Hoe kun je communicatie op de IC verbeteren?
Over communicatie zijn boeken vol geschreven. Korte richtlijnen kunnen wij hier moeilijk geven. Ongetwijfeld heb je als IC-professional al veel ervaring opgedaan met gespreksvoering.
Toch een paar algemene suggesties:
- Praat met de patiënt, ook al praat hij niet terug.
- Stel je zelf altijd voor en vertel wat je gaat doen
- Communiceer altijd zorgvuldig mensgericht, met een empathische houding. Ook al lijkt een patiënt in slaap, hij krijgt veel mee.
Wat ik anderen heel graag wil meegeven: gesedeerde mensen kunnen (heel vaak) toch nog veel meekrijgen, vergis je daar niet in.
- Communiceer daadkrachtig waar nodig, maar ook met respect naar individuele wensen en normen.
- Gebruik hulpmiddelen (zoals een elektronisch letterbord, VoICe) en non-verbale communicatie (zoals aanraking als dat passend is in de situatie).
- Vraag andere disciplines (medisch maatschappelijk werk, geestelijke verzorging of eventueel een psycholoog) tijdig in consult of om laagdrempelig contact op te nemen.
- Betrek naasten liefst zoveel mogelijk in het gehele zorgproces.
- Overleg met elkaar en maak gebruik van elkaars sterke eigenschappen.
- Stimuleer het gebruik van informatiemateriaal, bijvoorbeeld eigen folders of uit de folderlijn van IC Connect, een website of een IC-app. Ze kunnen nooit een persoonlijke ontmoeting vervangen, maar wel ondersteunend zijn in de informatiebehoeften van naasten.
Projecten rond communicatie op de IC
Het Lectoraat Acute Intensieve Zorg van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen heeft in samenwerking met het Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede en het Rijnstate Ziekenhuis Arnhem afgelopen een film en gesprekskaart ontwikkeld om kwetsbare ouderen en hun naasten beter bij de besluitvorming over opname en behandeling op de IC te betrekken.
Stichting FCIC was betrokken in de stuurgroep.
Literatuur
Warrillow, S., Farley, K., & Jones, D. (2015). Ten practical strategies for effective communication with relatives of ICU patients. Intensive care medicine, 41(12), 2173-2176.
Kerckhoffs M, Kant M, van Delden JM, Hooft L, Kesecioglu J, van Dijk D. Selecting and evaluating decision-making strategies in the intensive care unit: A systematic review. Journal of Critical Care, 2019; 51, Pages 39-45
Zie voor meer literatuur in de Kennisbank