Oogbesturing is een alternatieve methode voor het bedienen van computers voor mensen met zeer beperkte bewegingsmogelijkheden. De gebruiker hoeft slechts naar knoppen, koppelingen of letters op het scherm te kijken om deze ‘aan te klikken’. Voor mensen die nauwelijks kunnen bewegen en bovendien niet kunnen spreken zijn er alles-in-een systemen met een ingebouwde oogbesturingsmodule en speciale communicatiesoftware. Deze software maakt communicatiekaarten en andere functies eenvoudig toegankelijk met de ogen, dankzij relatief grote knoppen op het scherm. Deze techniek wordt al jaren veelvuldig ingezet voor ondersteunde communicatie en computerbediening, o.a. bij mensen met ALS, LIS, CP en EMB
Oogbesturing op de IC
Ook IC-patiënten die tijdelijk niet kunnen spreken, bijvoorbeeld doordat zij geïntubeerd zijn, kunnen gebaat zijn bij oogbesturing, als de spieren te zwak zijn voor gebruik van bijv. een iPad of aanwijskaart.
Binnen de software zijn speciale communicatiekaarten voor de IC mogelijk, waarmee de patiënt snel kan communiceren over zijn uitzonderlijke situatie. U kunt deze kaarten ook aanpassen, zodat ze optimaal passen bij uw ziekenhuis.
Afhankelijk van de toestand van de patiënt kunt u meer of minder knoppen op het scherm laten zien. Via een meeleesvenster aan de achterzijde van het apparaat kunnen zorgverleners en naasten vanaf het voeteneind met de patiënt meelezen. Kan de patiënt het aan, dan geeft een schermtoetsenbord volledige vrijheid om alles te typen wat hij zeggen wil en kan hij bovendien muziek aanzetten, internetten, mailen, appen, online tv, YouTube of Netflix kijken, videobellen, de tv bedienen, etc. Door deze opties kan oogbedieningsapparatuur ook zeer waardevol blijven als patiënten op een gegeven moment wel kunnen praten, maar langere tijd geen handfunctie hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan patiënten met hoge dwarslaesie, GBS, LIS, ernstige brandwonden etc.
Ervaring met oogbedieningsapparaat op de afdeling
Het inzetten van oogbesturing op de IC kan complex zijn, o.a. doordat patiënten vaak een laag bewustzijnsniveau hebben en snel vermoeid zijn. Extra complicerend is dat wisselend personeel met het hulpmiddel moet kunnen omgaan. Daarom is het van belang dat een systeem op de juiste momenten beschikbaar is, dat verplegend personeel ermee overweg kan en dat het voor patiënten direct functioneel is.
In de praktijk worden systemen echter vaak pas aangevraagd als een individuele situatie zich aandient. Voor IC-situaties ben je dan eigenlijk al te laat. Leveranciers doen hun best om systemen snel beschikbaar te stellen, zelfs uit te lenen, maar kunnen ze voor IC-patiënten doorgaans niet snel genoeg leveren. Soms wordt de aanvraag ook pas gedaan als de patiënt al geruime tijd niet communicerend wakker is. Daarom adviseren de leveranciers en FCIC aan ziekenhuizen om zelf een systeem beschikbaar te hebben en verpleegkundigen op te leiden, zodat het hulpmiddel altijd direct inzetbaar is als een situatie erom vraagt. Gelukkig beginnen steeds meer ziekenhuizen dat in te zien. Zoals het ETZ in Tilburg, dat goede ervaring heeft met het Tobii I-16 oogbesturingsapparaat op de afdeling:
Systemen en leveranciers
Er zijn verschillende systemen voor oogbesturing en deze zijn de laatste jaren sterk verbeterd. Er zijn vier leveranciers van oogbedieningsapparaten in Nederland: RDG Kompagne, KMD, Quo Vadis en RTD Arnhem. FCIC heeft contact gehad met RDG Kompagne en KMD, omdat deze bedrijven zich helemaal op communicatie richten en we wisten dat zij ervaring met oogbediening op IC hadden.
De leveranciers hebben verschillende mogelijkheden geprobeerd om IC-patiënten snel te helpen: kortdurende verhuur, spoedprocedures ed. Maar ze merken dat dit voor IC-situaties geen adequate oplossing is, omdat de urgentie te hoog is en patiënten dan toch te lang niet kunnen communiceren. Bij plotselinge inzet kan wel instructie gegeven worden, maar niet de noodzakelijke begeleiding voor een goede implementatie. Voor IC-patiënten zou een communicatiehulpmiddel te allen tijde direct voorhanden moeten zijn.
Aanschaf en mogelijkheden
Bij aanschaf van een oogbesturingscomputer is ook de software met alle functionaliteiten, statief en begeleiding nodig.
Voor een IC-situatie met wisselende gebruikers is het belangrijk dat de oogbediening tolerant is. Dat betekent dat de ogen ook worden gelezen als het hoofd van de patiënt niet precies recht voor het scherm ligt, als het scherm niet precies in de juiste hoek staat, bij gebruik met en zonder bril etc. Daarnaast moet het systeem makkelijk aan te zetten, te positioneren en in te stellen zijn voor ondersteuners. Verder is het belangrijk dat kalibreren (apparaat instellen op de ogen van de patiënt) niet per se nodig is. Kompagne en KMD gaven aan dat met hun nieuwste oogbedieningsapparaten de ogen van de meeste mensen direct opgepikt worden. Kalibreren verbetert de nauwkeurigheid als dat mogelijk is.
De ontwikkelingen van de techniek staan niet stil en het is daarom voor FCIC niet bij te houden welk apparaat van welke leverancier precies welke mogelijkheden, software en nieuwe updates heeft. Die rol willen we ook niet hebben. Voor meer informatie over de apparaten en mogelijkheden voor huur/huurkoop/spoedprocedures ed. verwijzen we dan ook naar de leveranciers. Voor algemene informatie over oogbediening kunt u contact opnemen met de werkgroep.
Wilt u een systeem met uw afdeling zien en uitproberen, dan verzorgen de leveranciers graag een uitgebreide demonstratie. Wacht niet tot een situatie erom vraagt!